Lezing over Paviljoen Welgelegen in Haarlem
De Lezing over Paviljoen Welgelegen op donderdag 27 november in Buurthuis Het Terras in Santpoort-Noord belooft een reis door de tijd te worden. Tijdens deze avond neemt Gerrit Bosch u mee in de rijke en veelzijdige geschiedenis van een van de meest markante gebouwen van Haarlem. Van zijn ontstaan als luxueus zomerverblijf van een puissant rijke bankier, via koninklijke bewoners en culturele functies, tot zijn huidige rol als provinciehuis van Noord-Holland: Paviljoen Welgelegen vertelt een verhaal dat sprankelt van kunst, politiek en macht.
De geboorte van Paviljoen Welgelegen
Het verhaal van Welgelegen begint in de tweede helft van de 18e eeuw. Bankier Henry Hope, een van de rijkste mannen van zijn tijd, liet tussen 1785 en 1789 een buitenhuis bouwen aan de rand van de Haarlemmerhout. Hij wilde een plek creëren die niet alleen zijn status onderstreepte, maar ook ruimte bood aan zijn indrukwekkende kunstcollectie.
Het paviljoen werd ontworpen in neoclassicistische stijl, met strakke symmetrie, klassieke zuilen en mythologische beelden in de tuin. Voor bezoekers moet het een overweldigende indruk hebben gemaakt: een stukje internationale grandeur in het rustige Haarlem.
Franse tijd en Lodewijk Napoleon
De Franse Revolutie en de opkomst van Napoleon veranderden Europa ingrijpend – en ook de geschiedenis van Welgelegen. Toen de Franse troepen naderden, vluchtte Henry Hope met zijn kunstschatten naar Engeland. Zijn droompaleis bleef achter.
In 1808 nam koning Lodewijk Napoleon, de broer van de Franse keizer, zijn intrek. Hij gaf het de naam “Paviljoen Welgelegen” en gebruikte het als koninklijke residentie. Haarlem kreeg daarmee een koninklijk paleis binnen haar stadsgrenzen, wat de stad aanzien gaf.
Prinses Wilhelmina en het nieuwe koninkrijk
Na de Franse overheersing kwam Nederland in 1814 onder het bewind van koning Willem I. Prinses Wilhelmina van Pruisen, de moeder van de koning, kreeg Welgelegen toegewezen als zomerverblijf. Tot aan haar dood in 1820 genoot zij er van de rust en de natuur rondom de Haarlemmerhout.
Deze periode markeert de overgang van Welgelegen van een buitenhuis van een bankier naar een residentie van vorstelijke allure.
Welgelegen als centrum voor kunst en cultuur
In de 19e eeuw veranderde de functie opnieuw. Het gebouw kreeg een museale bestemming en werd een cultureel centrum van nationaal belang. Hier werden musea ondergebracht die niet alleen kunst, maar ook wetenschap en koloniale geschiedenis toonden:
-
Het Museum van Levende Nederlandsche Meesters (1838–1885) bood een podium voor hedendaagse kunstenaars.
-
Het Koloniaal Museum (1871–1923) liet bezoekers kennismaken met objecten uit de overzeese gebieden van Nederland.
-
Het Museum van Kunstnijverheid (1877–1926) presenteerde ambacht en toegepaste kunst.
Hiermee groeide Welgelegen uit tot een plek waar Haarlemmers én reizigers van buiten zich konden verwonderen over kunst, cultuur en de wereld.
Provinciehuis Noord-Holland
Sinds 1930 heeft Paviljoen Welgelegen een bestuurlijke functie: het werd het provinciehuis van Noord-Holland. Hier komen de Provinciale Staten bijeen om besluiten te nemen over belangrijke provinciale vraagstukken.
Het paviljoen werd tijdens de Tweede Wereldoorlog tijdelijk in beslag genomen door de bezetter, maar na de bevrijding kreeg het opnieuw zijn bestuurlijke rol. In de 21e eeuw volgden grootschalige restauraties, waardoor zowel de buitenkant als het interieur weer in oude luister zijn hersteld.
Vandaag de dag is Welgelegen een Rijksmonument en een icoon van Haarlem. Het is deels toegankelijk voor publiek en huisvest tentoonstellingen die de rijke geschiedenis zichtbaar maken.
Waarom deze Lezing over Paviljoen Welgelegen bijzonder is
Tijdens de Lezing over Paviljoen Welgelegen hoort u niet alleen de grote lijnen van de geschiedenis, maar ook de verhalen die vaak verborgen blijven:
-
De persoonlijke ambities van Henry Hope.
-
De rol van Lodewijk Napoleon en zijn invloed op Haarlem.
-
Hoe de musea van Welgelegen bijdroegen aan kunst- en cultuurbeleving in de 19e eeuw.
-
De manier waarop het gebouw de provincie Noord-Holland nog altijd vormt.
Met beeldmateriaal, anekdotes en historische feiten wordt Welgelegen tot leven gebracht – alsof u zelf door de zalen en tuinen wandelt in verschillende eeuwen.
Praktische informatie
📍 Locatie: Buurthuis Het Terras,
Dinkgrevelaan 17,
2071 BB Santpoort-Noord
📅 Datum: Donderdag 27 november 2025
🕖 Aanvang lezing: 20.00 uur (inloop vanaf 19.30 uur dan staat de koffie en thee weer klaar met iets lekkers van Rijer)
Iedereen is welkom om deze bijzondere avond bij te wonen. De toegang kost 7,50 euro
Conclusie
De Lezing over Paviljoen Welgelegen is een kans om een van de meest bijzondere gebouwen van Haarlem vanuit een nieuw perspectief te leren kennen. Het is een verhaal dat rijk is aan kunst, macht, cultuur en politiek, en dat nog altijd actueel is omdat het paviljoen een centrale rol speelt in onze provincie.